Afbeeldingen
(Klik voor origineel)
UC. Klassieke muziek in de concertzaal: de uitvoeringscultuur op het podium en de luistercultuur in de zaal door Dirk Herman de Jong
26 oktober 2024 16:00
De huidige strenge luistercultuur in de klassieke concertzaal is het resultaat van een eeuwenlange ontwikkeling. Parallel hieraan loopt op het podium onder de uitvoerende musici de ontwikkeling door de eeuwen heen van de speeltechnische kwaliteit en de voordrachtskunst.
Deze twee lijnen in de zaal en op het podium vertonen een innig onderling verband. Op het podium heeft de speeltechnische beheersing van de stem en het instrument een hoge vlucht genomen. Ook de voordrachtskunst heeft een belangrijke groei doorgemaakt, zowel het overbrengen van de muziek alsook de visuele presentatie. In de zaal heeft een cultuur van geconcentreerd in stilte luisteren zich vanaf de 16e eeuw in stappen ontwikkeld. Een van die stappen was dat toelating tot de concerten van een streng geselecteerd publiek uiteindelijk leidde tot openstelling voor iedereen. Onder dit bredere publiek vormde zich een bovenlaag van kenners, die de muziekuitvoeringen kritisch beluisterden. In die bovenlaag ontstonden functies en vervolgens beroepen van recensent, muziekjournalist, muziekhistoricus en musicoloog. Het kritisch luisteren -vooral door de bovenlaag- werd ook bevorderd door het ontstaan van een canon van steeds weer gespeelde meesterwerken. Daaruit groeide een nieuw kenmerk van kritisch luisteren: het vergelijkend luisteren door vooral de bovenlaag van toehoorders. En in recensies van concerten, en later ook in besprekingen van opnames van concerten werd de uitvoering van een bepaald werk met toenemende regelmaat vergeleken met een eerder gerecenseerde uitvoering van hetzelfde werk.
Ook de architectuur van in de tweede helft van de 19e en in de 20e eeuw verschijnende concertgebouwen met een scheiding van de ontmoetingsfunctie en de luisterfunctie droeg bij aan de luisterdiscipline. Doordat aldus in de afgesloten concertzaal een aantal storende geluidsbronnen tot zwijgen werd gebracht, ging kuchen en hoesten des te meer opvallen en werd daarover de staf gebroken. Afsluitend een persoonlijk geluid: In stilte kunnen luisteren naar klassieke muziek is een groot goed. Maar je moet dat niet rigide gaan afdwingen.
Over de spreker: Dirk Herman de Jong was hoogleraar Strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ook heeft hij zich bekwaamd in klassieke muziek en geeft hij luistercursussen op dat laatste gebied.
Alle UC-lezingen beginnen om 16u en duren ongeveer een uur. Opgeven voor deze lezing (gratis voor leden, € 5 entree voor niet-leden) via lezing@societeitdeharmonie.nl
